CT52 การดำเนินงานด้านโลจิสติกส์ย้อนกลับของอุตสาหกรรม

                                                          ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สถาพร  อมรสวัสดิ์วัฒนา

บทนำ

ในการศึกษาการจัดการโซ่อุปทาน  (Supply Chain Management) ส่วนใหญ่จะเน้นไปที่การจัดการกระบวนการแปรรูปและเคลื่อนย้ายวัตถุดิบจนถึงการกระจายสินค้าสำเร็จรูปไปถึงมือลูกค้า   ในขณะที่การเคลื่อนย้ายวัตถุดิบหรือสินค้า จากลูกค้าปลายทางกลับไปถึงซัพพลายเออร์ในขั้นต้นนั้นหรือที่เรียกว่าโลจิสติกส์ย้อนกลับ (Reverse logistics) ได้รับความสนใจน้อยกว่า

สภาผู้บริหารโลจิสติกส์ย้อนกลับ  (Reverse Logistics Executive Council) ได้กำหนดคำนิยามของโลจิสติกส์ย้อนกลับว่าเป็นกระบวนการของการวางแผน การประยุกต์ใช้ และการควบคุมการไหลของวัตถุดิบ สินค้าคงคลัง สินค้าสำเร็จรูป และข้อมูลที่เกี่ยวข้อง จากจุดที่ทำการบริโภค (Point of Consumption) มายังจุดเริ่มต้น (Point of origin) เพื่อทำการกำจัดอย่างมีประสิทธิภาพหรือดึงมูลค่าเพิ่มของสินค้านี้ออกมาได้อีก

ในปี  2004  มูลค่าของโลจิสติกส์ย้อนกลับในประเทศสหรัฐอเมริกาอยู่ที่ประมาณ 58,000  ล้านเหรียญสหรัฐ หรือคิดเป็น 0.5% ของ GDP และมีแนวโน้มเพิ่มขึ้น ตัวอย่างเช่น  บริษัทผู้ผลิตรถยนต์ต่าง ๆ  ดำเนินการนำชิ้นส่วนของรถยนต์ที่หมดอายุการใช้งานมาใช้ประโยชน์   สินค้าอิเล็กทรอนิกส์ที่มีวัตถุอันตรายไม่ว่าจะเป็นสารตะกั่วหรือปรอท ซึ่งจะถูกนำไปทิ้งทุกปีนั้น บริษัทชั้นนำ  เช่น  Apple, Sony หรือ Dell   ได้เริ่มโครงการนำกลับมาใช้ใหม่ โดยที่อัตราการนำกลับมาใช้จะอยู่ที่ 5%  ถึง  50%  ขึ้นอยู่กับแต่ละอุตสาหกรรม  นอกจากนี้โลจิสติกส์ย้อนกลับมีความน่าสนใจมากขึ้นเนื่องจากราคาสินค้าในตลาดโลกที่มีมูลค่าสูงขึ้น     ซึ่งบริษัทต่าง ๆ จะนำหลักการของโลจิสติกส์ย้อนกลับมาใช้เพื่อเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันขององค์กร  ลดต้นทุนในโซ่อุปทาน และสร้างความพึงพอใจให้กับลูกค้า  อีกทั้งยังสามารถลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ซึ่งหลาย ๆ ประเทศในยุโรปและประเทศแคนาดาได้บังคับใช้กฎหมายในการลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมอย่างจริงจัง

กระบวนการส่งคืนสินค้า

โดยส่วนใหญ่แล้ว บริษัทมีกระบวนการส่งคืนสินค้า ได้แก่การรับสินค้า, การจัดเรียง, การทดสอบ, การจัดเก็บและการส่งสินค้าออกไป  สินค้าที่แตกต่างกันจะถูกนำส่งไปในเส้นทางที่ต่างกัน  ในขณะเดียวกันสินค้าชนิดเดียวกันแต่มีข้อบกพร่องต่างกัน จะถูกนำส่งไปในเส้นทางที่ต่างกันได้   จากข้อมูลที่ได้จากการสำรวจภาคอุตสาหกรรม กระบวนการส่งสินค้าโดยทั่วไปสามารถแสดงได้ในรูปที่ 1   โดยคำนึงถึงปัจจัยที่สำคัญ  เช่น ความต้องการสินค้าสภาพของสินค้าและบรรจุภัณฑ์  การทดสอบและการซ่อมแซมสินค้า   ตลาดมือสอง  และการกำจัดสินค้า

ที่มา: บทความเรื่อง “An  exploration of reverse logistics practices in three companies ในวารสาร  Supply Chain Management : An International  Journal  ฉบับที่ 13 เล่มที่ 5 ปี 2008 หน้า 381-386  โดย  Xiaoming Li  และ Festus Olorunniwo

แผนภาพที่ 1 กระบวนการส่งคืนสินค้าโดยทั่วไป

กระบวนการส่งคืนสินค้าเริ่มจากการผู้ผลิตหรือร้านค้าปลีกรับสินค้าคืนจากลูกค้าหรือที่เรียกว่าผู้ซื้อเป็นผู้ขับเคลื่อน (Buyer-driven) ซึ่งสินค้าที่ทำการนำส่งคืนจะถูกนำส่งไปยังสถานที่ที่ทำการคัดแยกเพื่อดึงมูลค่าสินค้าที่ยังคงเหลืออยู่ออกให้ได้มากที่สุด  

การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศและความร่วมมือ

กระบวนการโลจิสติกส์ย้อนกลับมีความจำเป็นต้องใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ  เนื่องจากมีความจำเป็นต้องติดตามการเคลื่อนที่ของสินค้าอย่างชัดเจนในโซ่อุปทานและการเข้าถึงฐานข้อมูลระหว่างพันธมิตรเป็นขีดความสามารถในการแข่งขันที่สำคัญของโลจิสติกส์ย้อนกลับเช่นเดียวกันกับโซ่อุปทานทั่วไป

นอกจากนี้การร่วมกันวางแผนพยากรณ์ ; การวางแผนการผลิตร่วมกับการสร้างตัววัดประสิทธิภาพการผลิตด้วยกัน  รวมทั้งการทบทวนกระบวนการของความร่วมมืออย่างสม่ำเสมอเป็นกลยุทธ์ที่สำคัญในการส่งเสริมความร่วมมือระหว่างองค์กร

วิสัยทัศน์  และความเป็นผู้นำของผู้บริหาร

การสนับสนุนของผู้บริหารมีความสำคัญ ไม่ว่าจะเป็นด้สนทรัพยากรบุคคล หรือเงินทุนรวมถึงการลงทุนในเทคโนโลยีใหม่ ๆ ในระบบโลจิสติกส์ย้อนกลับ นอกจากนี้กิจกรรมด้านโลจิสติกส์ย้อนกลับควรกำหนดเป็นงานประจำ/หรือภารกิจหลัก ที่ต้องมีผู้บริหารรับผิดชอบในเรื่องนี้  หากกำหนดเป็นงานชั่วคราวจะทำให้พนักงานขาดความเอาใจใส่ได้  

การจัดการโลจิสติกส์ย้อนกลับที่มีประสิทธิภาพจะก่อให้เกิดประโยชน์อย่างมากมาย  เช่น เพิ่มความพึงพอใจของลูกค้า การปฏิบัติการมีประสิทธิภาพมากขึ้น จากการปรับปรุงการใช้ประโยชน์ของพื้นที่ การวางแผนด้านแรงงาน  และการบริหารสินค้าคงคลัง  นอกจากนี้ยังส่งผลให้ต้นทุนการดำเนินการลดลงและส่งเสริมให้ลูกค้าสามารถสร้างกระบวนการออกแบบและพัฒนาสินค้าได้มีประสิทธิภาพมากขึ้น

ประเด็นอื่น ๆ

ในบางกรณีของโลจิสติกส์ย้อนกลับ สินค้าส่วนใหญ่จะมีกระบวนการจัดการให้สามารถมาวางจำหน่ายได้อีก  ทั้งนี้อาจจะมีการดัดแปลงหรือแก้ไขสินค้านั้นก็ได้ เนื่องจาก 75% ของสินค้าที่ถูกส่งกลับคืนไม่ได้เป็นสินค้าที่ชำรุดหรือบกพร่อง  แต่จะเป็นสินค้าที่ถูกส่งคืนเนื่องจากไม่มีข้อมูลที่ถูกต้อง  หรือมีข้อมูลที่ผิดพลาด  ส่วนสินค้าที่เหลืออาจจะถูกส่งไปขายต่อที่ตลาดมือสองหรือแยกเพื่อนำเอาชิ้นส่วนไปใช้งานต่อหรืออาจจะนำไปกำจัดก็ได้

สรุป

โลจิสติกส์ย้อนกลับมีผลต่อการเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันขององค์กรได้ โดยมีส่วนในการสร้างความพึงพอใจให้กับลูกค้า  พร้อมทั้งเป็นการนำมูลค่าของสินค้าที่อยู่จะยังคงเหลือในสินค้าที่ส่งคืนกลับมาใช้ได้อีก  นอกจากนี้การสนับสนุนของผู้บริหารโดยการกำหนดเรื่องของการส่งคืนสินค้าเป็นงานประจำหรือภารกิจหลักขององค์กร จะสามารถส่งเสริมระบบโลจิสติกส์ย้อนกลับให้มีประสิทธิภาพดีขึ้นได้

ที่มา: บทความเรื่อง “An exploration of reverse logistics practices in three companies ในวารสาร  Supply Chain Management : An International  Journal  ฉบับที่ 13 เล่มที่ 5 ปี 2008 หน้า 381-386  โดย  Xiaoming Li  และ Festus Olorunniwo

.

สนใจบทความฉบับสมบูรณ์เพิ่มเติม ดาวน์โหลดที่เอกสารแนบด้านล่าง

 --------------------------------

ดูบทความอื่น ๆ เพิ่มเติมได้ที่

 เอกสารเผยแพร่เรื่อง “การจัดการโลจิสติกส์เพื่อการพัฒนาอุตสาหกรรมอย่างยั่งยืน” ปี 2552

เอกสารเผยแพร่เรื่อง “การจัดการโลจิสติกส์เพื่อการพัฒนาอุตสาหกรรมอย่างยั่งยืน” จึงเป็นการนำบทความดังกล่าวที่น่าสนใจจำนวน 15 บทความ จัดทำเป็นรูปเล่ม เพื่อเป็นอีกช่องทางหนึ่งที่สะดวกสำหรับผู้สนใจในการศึกษาความรู้ด้านโลจิสติกส์และโซ่อุปทาน  หวังเป็นอย่างยิ่งว่าเอกสารนี้จะเป็นประโยชน์แก่ผู้อ่านให้สามารถนำไปประยุกต์ใช้ในองค์กรได้อย่างมีประสิทธิผล

 --------------------------------

ที่มา

เอกสารเผยแพร่เรื่อง “การจัดการโลจิสติกส์เพื่อการพัฒนาอุตสาหกรรมอย่างยั่งยืน” ปี 2552

โดย สำนักโลจิสติกส์ กรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร่